رسم های ایرانی و اربعین
اگرچه می توان گفت خاستگاه پیاده روی اربعین ریشه در یکی از روستاهای عراق دارد اما امروزه این رسم و این مراسم با حضور ایرانیان پر رنگ و جهانی شده است.
در حال حاضر خیلی از رسم های باستانی ایرانی پس از اسلام در ایران برای شهدای اسلام نیز ادامه دارد در ادامه به بخشی از مطلب روزنامه پیام ما اشاره می کنیم که اگر دوست داشتید می توانید در روزنامه یا سایت پیام ما مطالعه کتید:
متن زیر نقل از روزنامه پیام ما است:
بنا به نوشتهٔ «ابن جوزی» «جلال‌الدوله»، یکی از نوادگان «عضدالدوله»، در سال ۴۳۱ هجری قمری با فرزندان و جمعی از یاران خود برای زیارت، رهسپار نجف شد و از خندق شهر کوفه تا مشهد امیرالمؤمنین (ع) در نجف را که یک فرسنگ فاصله بود، پیاده و با پای برهنه پیمود. در زمان حکومت صفویه نیز اهتمام بسیاری بر زیارت با پای پیاده صورت گرفته است. «شاه‌عباس صفوی» و علمای بزرگ عصر ایشان همچون مرحوم «شیخ بهایی» برای رواج فرهنگ زیارت در بین مردم در سال ۱۰۰۹ هجری قمری از اصفهان عزم مشهد کردند و با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسی الرضا (ع) رفتند. زیارت کربلا با پای پیاده تا زمان مرحوم شیخ انصاری هم مرسوم بوده و حتی نقل شده است ایشان طبق نذری‌ای که داشته با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسی الرضا (ع) رفته‌اند و مرحوم آخوند خراسانی نیز به‌همراه اصحابشان با پای پیاده به زیارت کربلا مشرف می‌شدند. «میرزا حسین نوری» هم هر سال در روز عید قربان به‌همراه جمعی از زائران امام حسین (ع) به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام می‌کردند و این سفر، سه روز به طول می‌انجامید. آیین‌های اربعین اما محدود به پیاده‌روی زائران نیست و در شهرهای مختلف ایران از گذشته تا امروز تنوع و گستردگی داشته است.
«چایینه» اربعین در ایلام
«چایینه» آیینی مخصوص زنان ایلامی است که در میان عشایر کرمانشاه و لرستان هم رواج دارد؛ سبک عزاداری زنان عرب عراقی که به شیوه‌ها و اسامی مختلف در مناطق عرب‌نشین خاورمیانه مرسوم است: «چایینه»، «ملایه» و «لطم» که در ایلام به‌نام «چایینه» شناخته می‌شود. اجرای این رسم به این صورت است که زنان به‌شکل حلقه‌ای دور هم جمع می‌شوند، شعر می‌خوانند و وقت اوج گرفتن اشعار مربوط به عزاداری، وسط حلقه به‌صورت دایره‌وار و بلند شدن از روی زمین به دور هم می‌چرخند و همزمان ضمن تکرار اشعار، سرها را به یکدیگر نزدیک می‌کنند و با هر دو دست به پیشانی می‌زنند. این نمایش عزاداری به شیوه‌ای داستان‌گونه از آداب و رسوم زنان ایلامی در ماه محرم است. از جمله «چایینه»های زنان ایلامی می‌توان به چایینۀ حضرت قاسم (ع) در روز هفتم محرم، چایینۀ حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چایینۀ امام حسین (ع) روز دهم اشاره کرد و البته چایینۀ روز اربعین حسینی اشاره کرد. در پایان این آیین، معمولاً از عزاداران با شربت و هریسه پذیرایی می‌شود.
«هلیم‌پزان» مازندرانی‌ها
آیین سنتی هلیم‌پزان یکی از سنت‌های دیرینهٔ مازندرانی‌های علوی‌تبار بوده است که در شب اربعین شهادت سالار شهیدان (ع) برگزار می‌شود. یکی از این سنت‌های کهن و دیرینه، پخت هلیم یا مراسم سنتی هلیم‌پزان بوده است که با شور خاصی در ایام اربعین سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در شهرها و روستاهای مازندران اجرایی می‌شود و مردم دیار علویان ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت (ع) نشان می‌دهند. این غذای مخصوص ایام محرم از گندم و گوشت و حبوبات تهیه می‌شود و پختن آن، خود، سنتی ویژه با آداب و ترتیب دیدنی است. در این مراسم سنتی هر یک از مازندرانی‌ها با اقدامی در پخت هلیم نذری تلاش می‌کنند و هر فرد به‌اندازهٔ وسع خود بخشی از اقلام مورد نیاز پخت هلیم را مهیا می‌کند و در شب اربعین حسینی هر یک از عزاداران یک‌به‌یک بر سر دیگ‌های هلیم نذری می‌روند و هر فرد که نذر و آرزویی داشته باشد، چوب هلیم را به دست می‌گیرد و با صلوات اندک زمانی هلیم را به‌هم می‌زند. این مراسم تا حدود سحرگاه روز بعد ادامه پیدا می‌کند تا اینکه کم‌کم به اذان صبح نزدیک می‌شوند و سر دیگ‌ها را برمی‌دارند و نوبت به تقسیم هلیم میان نیازمندان و اهل محل می‌رسد. هلیم‌پزان در سال‌های اخیر در بین آثار ملی فرهنگی و معنوی به ثبت رسیده است.
«شله» مشهدی
یکی از نذری‌های معروف مشهد که علاوه‌بر ماه محرم در دههٔ پایانی ماه صفر و ایام اربعین هم پخته می‌شود، «شله» است. «شله» در سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور ثبت ملی شد؛ آشی که از مخلوط گوشت و حبوباتی چون لوبیا سفید، لوبیا قرمز، نخود، ماش، عدس، بلغور گندم و برنج و ادویه‌هایی چون جوز هندی و با زحمت فراوان و با صرف زمانی دو روزه پخته و همراه قیمه توزیع می‌شود و به‌نوعی مشهدی‌ها آن را جزو هویت خود می‌دانند. پیدایش شله به زمان حملهٔ مغول‌ها به ایران از سمت خراسان برمی‌گردد که به‌دلیل کمبود وقت و مواد غذایی هر نوع ماده غذایی که پیدا می‌شد و در دسترس بود، درون دیگ‌های بزرگ می‌ریختند و به‌هم می‌زدند و می‌پختند. معمولاً در روستاها و مکان‌هایی که امکانش باشد شله را بر روی اجاق‌های چوبی که با کنده یا همان شاخ‌وبرگ درختان گرم می‌شود، می‌پزند تا اصالت و طعم واقعی آن هم حفظ شود. البته مراحل پخت این نذری بسیار سخت است و قاعدهٔ خاص خودش را دارد، زیرا با وسیلهٔ مخصوص چوبی که «چمبه» گفته می‌شود، آن‌هم توسط مردان و به‌ویژه جوانان که قوی‌تر هستند در مدت زمان طولانی، کار چمبه‌زدن همراه با خواندن اذکار خاص، صلوات، روشن‌کردن شمع، خواندن زیارت عاشورا و دیگر ادعیه و عزاداری انجام می‌شود. باز شدن در دیگ‌ها با صلوات، مداحی، ذکر مصیبت و اسپند دود کردن همراه است.
تعزیه‌ٔ زنان شاهرودی
در شاهرود در منبرخانه‌ها یا محل عزاداری زنانه، زنان از شب چهاردهم محرم تا شب اربعین، تعزیه اجرا می‌کردند و در شب اربعین غذاهای نذری مانند آش شله‌قلمکار و هلیم می‌پختد که مواد اولیۀ آنها از نذری‌های مردم تأمین می‌شد و پس از پایان عزاداری و روضه‌خوانی، در صبح اربعین بین مردم پخش می‌شد. از سال‌ها پیش تاکنون هم سمنانی‌ها عزاداری اربعین خود را با گویش سمنانی که به ثبت ملی رسیده، انجام می‌دهند.
در مجموع بسیاری از آیین های ایرانی است که با این مراسم یکی شده و ایرانیان زیادی از دیر باز در این مراسم شرکت کرده اند و این رسم را به امروز انتقال داده اند. امسال نیز بسیاری از ایرانی ها به کربلا برای این مراسم سفر کرده اند و آنهایی که امکان سفر را نداشته اند در شهر خود یاد این مراسم را با رسم ها و عزاداری های خود زنده نگه می دارند.